Ο καρκίνος του μαστού είναι η συνηθέστερη νόσος και η συχνότερη κακοήθεια στις γυναίκες. Ο καρκίνος του μαστού όχι μόνο εμφανίζεται στην ακμή της ζωής της γυναίκας και για άγνωστο λόγο αλλά δεν υπάρχει έως σήμερα κάποια μέθοδος πρόληψης. Επειδή ο μαστός αποτελεί ένα σεξουαλικά σημαντικό όργανο στο γυναικείο σώμα, η θεραπεία του καρκίνου του μαστού μπορεί να αλλάξει δραματικά και με τεράστιο φυσικό και συναισθηματικό κόστος τη ζωή της ασθενούς.
Η εξέλιξη της νόσου είναι απρόβλεπτη και ο κίνδυνος της μετάστασης εξακολουθεί να είναι απειλητικός για είκοσι χρόνια ή και περισσότερο. Την περασμένη εικοσαετία, υπήρξε μία αξιόλογη πρόοδος σε ότι αφορά στην κατανόηση της ασθένειας, της θεραπείας και της αποτελεσματικότητάς της και στη σωστή επιλογή θεραπευτικού σχήματος για κάθε ασθενή ξεχωριστά. Προτιμήθηκε η παραδοσιακή ριζική μαστεκτομή έναντι της ριζικής χειρουργικής επέμβασης. Ένας αριθμός μελετών έδειξε ότι ασθενείς με τοπικό χειρουργήσιμο καρκίνο, συντηρητικό χειρουργείο και διατήρηση του μαστού που ακολουθείται με πλήρη δόση θεραπευτικής ακτινοβολίας είχε ένα έξοχο αισθητικό αποτέλεσμα, έλεγχο του όγκου, και επιβίωση.
Χημειοθεραπευτικοί και ορμονικοί παράγοντες, όταν χρησιμοποιούνται στην βοηθητική θεραπεία φαίνεται να καθυστερούν την επανεμφάνιση της νόσου και να βελτιώνουν την επιβίωση σε ορισμένους ασθενείς. Οι ίδιοι παράγοντες έχουν ανάλογα καλά αποτελέσματα και σε ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο. Τόσο οι οιστρογονικοί όσο και οι προγεστερονικοί υποδοχείς όχι μόνο έχουν προβληθεί ως δείκτες στην απάντηση της ασθενούς στα διάφορα θεραπευτικά σχήματα αλλά και σαν δείκτες πρόγνωσης της νόσου.
Αυτά τα προτερήματα είναι αποτέλεσμα προσεκτικής σχεδίασης και εφαρμογής διαφόρων κλινικών δοκιμών που εφαρμόστηκαν από διάφορες ερευνητικές ομάδες επιστημόνων. Η ελπίδα για μελλοντική εξέλιξη στην θεραπεία της νόσου κρύβεται στη συνεχιζόμενη κλινική έρευνα.
Όγκοι μαστού είχαν ήδη περιγραφεί από τους Αιγυπτίους χιλιάδες χρόνια π.Χ.. Μετά το 460π.Χ. Έλληνες και αργότερα Ρωμαίοι μελετητές περιέγραψαν θανατηφόρους όγκους του μαστού, των οποίων η συχνότητα ήταν άγνωστη. Ο Ιπποκράτης (460π.Χ. -370π.Χ.)περιέγραψε μία περίπτωση καρκίνου του μαστού συσχετιζόμενη με αιματηρό έκκριμα θηλής. Όταν το έκκριμα σταμάτησε να εξέρχεται της θηλής η ασθενής απεβίωσε. Ο Ιπποκράτης συσχέτισε τον καρκίνο του μαστού με την εμμηνόπαυση και την σκληρία των λεμφαδένων. Αναμφίβολα, η Ευρωπαϊκή Ιατρική έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελλάδα και την Ιατρική του Ιπποκράτη. Η μεταπήδηση στην σύγχρονη ιατρική λαμβάνει χώρα στο δεύτερο μισό του δέκατου πέμπτου αιώνα.
Στο τέλος του δέκατου πέμπτου αιώνα στην Αμερική ο Halsted και ταυτόχρονα ο συνάδελφός του Mayer W., περιγράφουν την ριζική μαστεκτομή. Η ριζική μαστεκτομή παρέμεινε η σταθερή μέθοδος χειρουργικής θεραπείας για περίπου εβδομήντα χρόνια μέχρι την έλευση συντηρητικότερων χειρουργικών τεχνικών και πολυπαραγοντικών θεραπειών του εικοστού αιώνα. Η μαστογραφία και η σταδιοποίηση του καρκίνου αποτελούν δύο από τις σημαντικότερες εξελίξεις που σημειώθηκαν κατά το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα. Στον αιώνα που διανύουμε η κατανόηση της σχέσης του ρόλου των ογκογονιδίων με τις διάφορες κλινικοπαθολογικές παραμέτρους, και η εφαρμογή της γενετικής πληροφορίας στη θεραπεία μας προσφέρουν νέες δυνατότητες για πολλαπλές και διαφορετικές θεραπευτικές αγωγές.
Ο καρκίνος του μαστού αυξάνεται διαρκώς σε συχνότητα και εξακολουθεί να παραμένει η επικρατέστερη κακοήθεια μεταξύ των γυναικών και η δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες μετά τον καρκίνο του πνεύμονα. Η εμφάνισή του αυξάνεται σταθερά τα τελευταία 30 χρόνια. Για το έτος 1992, 186,000 νέες περιπτώσεις περιγράφτηκαν!
Η επικράτηση του καρκίνου του μαστού είναι 100 ανά 100,000 γυναίκες σε κάθε δεδομένο έτος. Συνολικά, ο καρκίνος του μαστού θα χτυπήσει 1 στις 10 γυναίκες στις Ηνωμένες Πολιτείες, υπολογίζοντας ότι φτάνει το ποσοστό της τάξεως του 32% όλων των ειδών καρκίνου που προσβάλουν τις γυναίκες. Στην Αγγλία και την Ουαλία υπάρχουν περίπου 21.000 νέες περιπτώσεις κάθε χρόνο και η συχνότητα αυξάνεται με την ηλικία. Ενώ η θνησιμότητα κυμαίνεται από 25-35 θανάτους ανά 100.000, στη Μεγάλη Βρετανία, Δανία, Ολλανδία και Καναδά, μέχρι 2-5 θανάτους ανά 100.000 στην Ιαπωνία Μεξικό και Βενεζουέλα. Ο ρυθμός θνησιμότητας (28 ανά 100.000 γυναίκες) παραμένει αξιοσημείωτα ο ίδιος εδώ και μισό αιώνα. Ο θάνατος από καρκίνο του μαστού υπολογίζεται ότι φτάνει το 19% στις γυναίκες. Το γεγονός ότι ο ρυθμός θνησιμότητας παραμένει ο ίδιος ίσως να οφείλεται στο ότι όλες οι γυναίκες δεν έχουν τη δυνατότητα ελέγχου με χρήση μαστογραφίας ή άλλων μεθόδων με τις οποίες γίνεται πρώιμη διάγνωση της νόσου όπου τότε ο θάνατος μπορεί να προληφθεί. Σύμφωνα με έρευνες, η πρώιμη διάγνωση οδηγεί στη μείωση της θνησιμότητας των τελευταίων ετών από καρκίνο του μαστού. Υπάρχει μία μέτρια διακύμανση στην εμφάνιση της νόσου ανά τον κόσμο, ωστόσο ο ρυθμός εμφάνισης είναι έξι φορές υψηλότερος στις Δυτικές Χώρες από ότι στην Ασία και την Αφρική. Ο ρυθμός εμφάνισης τείνει να αυξηθεί στις βιομηχανικές περιοχές . Στην Ελλάδα το 1978 καταγράφηκαν 1755 περιπτώσεις καρκίνου στο μαστό με 15-17 θανάτους ανά 100.000 πληθυσμό.
Ο καρκίνος του μαστού εμφανίζεται συχνότερα στον αριστερό μαστό παρά στο δεξιό, πιθανότατα λόγω του μεγαλύτερου μεγέθους του αριστερού αδένα από ότι του δεξιού και μάλιστα είναι συνηθέστερος στο ανώτερο εξωτερικό τεταρτοκύκλιο. Το ένα της εκατό (1%) των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού παρουσιάζονται σε άνδρες. Ο σημαντικότερος παράγοντας επικινδυνότητας για ανάπτυξη καρκίνου στον μαστό είναι το φύλλο (κυρίως θήλυ) και το οικογενειακό ιστορικό της ασθενούς (μητέρα, αδελφή). Επιπλέον, ένα ιστορικό καλοήθους νόσου συνδέεται με καρκίνο του μαστού.
Πολλοί παράγοντες φαίνεται να σχετίζονται με την ανάπτυξη του καρκίνου του μαστού και οι περισσότεροι δείχνουν να συνδέονται με διάφορα ορμονικά γεγονότα:
• Η ηλικία εμμηναρχής και εμμηνόπαυσης.
Οι γυναίκες οι οποίες εμφανίζουν περίοδο πριν το δωδέκατο έτος της ηλικίας τους έχουν σχεδόν διπλή πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού συγκρινόμενες με εκείνες που εμφανίζουν περίοδο μετά την ηλικία των δεκατριών χρόνων. Οι γυναίκες οι οποίες εισέρχονται στην εμμηνόπαυση μετά το πεντηκοστό πέμπτο έτος της ηλικίας τους έχουν διπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου στο μαστό από εκείνες στις οποίες η εμμηνόπαυση συμβαίνει πριν το τεσσαρακοστό πέμπτο έτος.
• Η ηλικία της πρώτης ολοκληρωμένης εγκυμοσύνης.
Ο κίνδυνος εμφάνισης της νόσου τριπλασιάζεται για τις γυναίκες οι οποίες δεν είχαν ποτέ παιδί ή που γέννησαν το πρώτο τους παιδί μετά το τριακοστό πέμπτο έτος της ηλικίας τους. Όσο μικρότερη η ηλικία της γυναίκας που αποκτά το πρώτο της παιδί τόσο μικρότερος ο κίνδυνος εμφάνισης της νόσου στο μαστό.
• Παχυσαρκία και διαιτητικοί παράγοντες.
Υπάρχει μία δυνατή σχέση μεταξύ του αυξανόμενου βάρους του σώματος και του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου στο μαστό, που φθάνει το 50%. Δίαιτες με υψηλή κατανάλωση σε λίπος φαίνεται να παρουσιάζουν κάποιο κίνδυνο, ωστόσο τα σχετικά δεδομένα δεν είναι τεκμηριωμένα.
• Αλκοόλ.
Όσον αφορά στη μέτρια κατανάλωση αλκοόλ ο κίνδυνος εμφάνισης της νόσου δείχνει να αυξάνεται. Έρευνες έδειξαν ότι ο κίνδυνος εμφάνισης του καρκίνου στο μαστό αυξάνεται αναλογικά με την κατανάλωση αλκοόλ.
• Καλοήθεις βλάβες του μαστού.
Υπάρχει μία μικρή αύξηση στις πιθανότητες ανάπτυξης καρκίνου του μαστού σε γυναίκες με καλοήθεις βλάβες όπως η επιθηλιακή υπερπλασία με ατυπία και το θήλωμα.
• Οικογενειακό Ιστορικό & Γενετική Προδιάθεση.
Μελέτες έχουν δείξει ότι γυναίκες με συγγενείς πρώτου βαθμού με καρκίνο του μαστού έχουν υψηλότερη πιθανότητα εμφάνισης της ίδιας πάθησης. Εάν υπάρχει μητέρα ή αδελφή, η οποία να νόσησε από τη συγκεκριμένη πάθηση τότε ο κίνδυνος εμφάνισης είναι πολύ υψηλός.
Δύο γονίδια έχουν ενοχοποιηθεί για τον κληρονομικό καρκίνο του μαστού. Πρόκειται για τα γονίδια BRCA1 και BRCA2 στα χρωμοσώματα 17 και 13 αντίστοιχα. Το πρώτο γονίδιο προδιάθεσης προσδιορίστηκε το έτος 1994 στους Εσκενάζι της Αμερικής και οι συγκεκριμένες μεταλλάξεις του, (έχουν ανιχνευθεί πάνω από εκατό) ενοχοποιούνται για τους μισούς περίπου κληρονομικούς καρκίνους στο μαστό ή και στις ωοθήκες. Το BRCA2 συσχετίζεται με την πλειοψηφία ίσως των υπόλοιπων οικογενών καρκίνων και αποτελεί υψηλό κίνδυνο για καρκίνο του μαστού στους άνδρες.
• Αντισυλληπτικά
Οι πολλαπλές μελέτες που έχουν εκδοθεί δείχνουν αντιφατικά αποτελέσματα. Οι κίνδυνοι αν υπάρχουν είναι απίθανο να είναι υψηλοί και προφανώς αναφέρονται σε γυναίκες νεαρής ηλικίας οι οποίες χρησιμοποιούν μεγάλες δόσεις οιστρογονικού χαπιού για μεγάλο χρονικό διάστημα.
• Μεθεμμηνοπαυσιακή Ορμονική Θεραπεία
Και σε αυτό τον παράγοντα αιτιοπαθογένειας της νόσου, οι διάφορες έρευνες παρουσιάζουν αντιφατικά αποτελέσματα γεγονός το οποίο επισημαίνει την αναγκαιότητα πραγματοποίησης μεγαλύτερων μελετών και σε αριθμό ασθενών αλλά και σε χρόνο διεξαγωγής ερευνητικής περιόδου. Ωστόσο, κάποιες έρευνες φαίνεται να συνδέουν τη μακρόχρονη χρήση οιστρογόνων σαν αγωγή υποκατάστασης σε μεθεμμηνοπαυσιακές γυναίκες για μεγάλο χρονικό διάστημα με τον αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου.
• Ογκογόνοι ιοί.
Η σχέση του ιού MTV (mammary tumor virus) φαίνεται πως συνδέεται με την εμφάνιση της νόσου μόνο σε πειραματόζωα.
• Ηλικία.
Η ηλικία ασκεί δυνατή επιρροή στην εμφάνιση των πιο κοινών ειδών καρκίνου όπως του πνεύμονα, του κόλου, του μαστού, κ.λ.π.. Για τον καρκίνο του πνεύμονα, του μαστού και του κόλου η συχνότητα της ασθένειας αυξάνεται σφοδρά καθώς αυξάνεται και η ηλικία.
