Τελικά δεν υπάρχουν μάγοι, όσο κι αν θέλει να μας διαψεύσει ο κ. Κόπερφιλντ.
Υπάρχουν άνθρωποι που ξέρουν να χειρίζονται πολύ καλά τον εξοπλισμό που έχουν στα χέρια τους, να εκμεταλεύονται όλες του τις δυνατότητες και να κάνουν πράγματα τα οποία στα μάτια των υπολοίπων φαντάζουν σαν θαύματα. Δεν υπάρχει τίποτε πιο έκπληκτο από τη ματιά ενός καινούριου... τετρακίνητου που ανακαλύπτει τί μπορεί να κάνει το αυτοκίνητό του. Και πιό χαρούμενο από τον ίδιο όταν διαπιστώνει ότι με λίγη προσπάθεια μπορεί να τα κάνει και ο ίδιος. Υπάρχουν κανόνες; Και ναι και όχι. Πολλά βιβλία έχουν προσπαθήσει να δώσουν την πεμπτουσία της τετρακίνησης με απλές οδηγίες. Η πείρα όμως είναι κάτι που δεν μπορεί να περιγραφεί με λέξεις, όπως μπορεί κάποιος να διαπιστώσει στην πρώτη του βόλτα μαζί με έμπειρους off roaders. Χρειάζονται χρόνια να μπορέσεις να γίνεις ένας εξπέρ του είδους, παρόλο που στην αρχή, μετά την πρώτη ψυχρολουσία, όλα μοιάζουν πολύ εύκολα.
Α. Ανηφοριές, κατηφοριές...
Οι μεγάλες γωνίες σε πρόνευση, σε απλά ελληνικά τα ανεβάσματα και τα κατεβάσματα σε πλαγιές με μεγάλη κλίση, είναι από τις βασικές απαιτήσεις από ένα εκτός δρόμου όχημα. Πόσο απότομες πλαγιές; Όταν ένα κοινό αυτοκίνητο μπορεί να δυσκολευτεί σε μία κλίση 15%, ένα τετρακίνητο μπορεί άνετα να αντιμετωπίσει κλίσεις που αγγίζουν και ξεπερνούν το 50% (30 μοίρες) . Και μάλιστα σε σαθρό, λασπωμένο ή ακόμη και χιονισμένο έδαφος. Σίγουρα δεν πρόκειται για την πιό απλή των διαδικασιών, ούτε όμως και κάτι ιδιαίτερα δύσκολο.
Το ανέβασμα αποτελεί, όσο κι αν αυτό ακούγεται περίεργο, το εύκολο κομμάτι της διαδικασίας. Καλό θα είναι ο οδηγός να έχει κάνει μια αυτοψία της πιθανής διαδρομής, προσέχοντας ιδιαίτερα για πέτρες και χαντάκια που μπορεί από τη μία να προκαλέσουν ζημιά και από την άλλη να διαταράξουν την ευαίσθητη ισορροπία του αυτοκινήτου, ιδίως αν η κλίση είναι μεγάλη. Στην «χάραξη» της διαδρομής το βασικό ζητούμενο είναι το αυτοκίνητο να κοιτά την πλαγιά, όσο το δυνατόν πιο κάθετα στην κλίση της. Από εκεί και πέρα μεγάλο ρόλο παίζει η προετοιμασία . Καλό είναι να υπάρχει, γραπτή ή καταγεγραμμένη στο πίσω μέρος του εγκεφάλου, μία check list με όσα πρέπει να γίνουν πριν αρχίσει το ανέβασμα. Πρώτα από όλα, τα ελεύθερα αντικείμενα μέσα στο αυτοκίνητο πρέπει να σιγουρευτούν σε κάποια θέση που δεν θα τα αφήσει να φύγουν όταν ξεκινήσει το ανέβασμα. Στη συνέχεια πρέπει να ελεγχθεί ότι όλα τα υγρά και κυρίως το λάδι είναι στο σωστό επίπεδο, για να μην μείνει ο κινητήρας χωρίς λίπανση. Προσοχή θέλει και το καύσιμο , μια και αν το επίπεδο του είναι χαμηλό, ο κινητήρας θα κάνει «διακοπές» και η προσπάθεια θα γίνει δυσκολότερη. Σιγουρεύουμε ότι έχουμε επιλέξει τις αργές σχέσεις μετάδοσης και έχουμε εμπλέξει τα μπλοκέ διαφορικά σε περιπτώσεις που το έδαφος είναι σαθρό.
Η... ανάβαση ξεκινά με έλεγχο της γωνίας προσέγγισης. Οδηγούμε αργά μέχρι την αρχή της κλίσης για να εξασφαλίσουμε ότι το εμπρός μέρος του αυτοκινήτου δεν θα βρει στο ξεκίνημα της προσπάθειας. Ανεβαίνουμε σιγά-σιγά να δούμε ότι δεν θα βρει και το πίσω. Αν η δοκιμή είναι επιτυχής, κάνουμε πίσω και ετοιμαζόμαστε για την προσπάθεια. Ξεκινάμε πάντα την προσπάθεια με 2 η σχέση στο κιβώτιο, παίρνοντας μικρή φόρα. Μόλις το αυτοκίνητο αρχίσει να ανεβαίνει, προσπαθούμε με το πόδι σταθερό στο γκάζι , να διατηρήσουμε την ταχύτητα χωρίς να προκαλέσουμε σπινάρισμα των τροχών. Το σταμάτημα είναι καλύτερα να το αποφεύγουμε, εκτός κι είναι απαραίτητο για να αξιολογήσουμε το έδαφος και την πορεία μας. Όλες οι κινήσεις στα χειριστήρια πρέπει να είναι απαλές και σίγουρες,
Όταν και αν το μπροστινό μέρος δείχνει ιδιαίτερα νευρικό και ανασηκώνεται στα πατήματα του γκαζιού, βρίσκεστε πολύ κοντά στα όρια κλίσης του αυτοκινήτου και είναι καλό να αρχίσετε να ψάχνετε για τρόπο διαφυγής! Αν δεν υπάρχει συνεχίστε πολύ προσεκτικά.
Αν η πρόσφυση σας προδώσει πριν τελειώσει η ανηφόρα, είναι άσκοπο να συνεχίσετε την προσπάθεια. Αφήστε το αυτοκίνητο να σβήσει για να σταματήσετε. Βάλτε όπισθεν και γυρίστε τη μίζα, αν είναι δυνατόν χωρίς να πάρει εμπρός το αυτοκίνητο. Αποφύγετε να πατήσετε το φρένο. Σταματήστε με το σβήσιμο του κινητήρα. Κατεβείτε όσο χρειάζεται για μία ακόμη προσπάθεια. Αν αποβεί άκαρπη, γυρίστε προσεκτικά, με τη χρήση της μίζας και χωρίς φρένο στην αρχή της ανηφόρας και ψάξτε για άλλο δρόμο. Αν κατά το κατέβασμα το αυτοκίνητο αρχίσει να γλιστρά στο πλάι, στρίψτε το τιμόνι στην μεριά του γλιστρήματος και κινηθείτε μέχρι να ισορροπήσει και πάλι το όχημα.
Σε περίπτωση που η πρόσφυση χαθεί πολύ κοντά στην κορυφή, ιδίως με οχήματα που διαθέτουν μπλοκέ διαφορικό και στον εμπρόσθιο άξονα, απαλές κινήσεις του τιμονιού απ' άκρη σε άκρη, μπορεί να βοηθήσουν να καλυφθούν κάποιοι ακόμη πολύτιμοι πόντοι.
Το κατέβασμα είναι πιο δύσκολη διαδικασία. Η προετοιμασία είναι σχεδόν η ίδια, με μόνη διαφορά ότι δεν είναι εύκολο να ελεγχθούν πλέον οι γωνίες και περισσότερο η γωνία ράμπας που ενδιαφέρει στο ξεκίνημα της διαδικασίας. Είναι απαραίτητο να δει ο οδηγός την κατηφόρα πριν αρχίσει το κατέβασμα. Πολλές φορές αυτό δεν είναι δυνατό από τη θέση του, οπότε πρέπει να κατέβει και να ελέγξει. Η χάραξη πορείας είναι πιο δύσκολη. Δεν είναι εύκολο να κατέβει κάποιος να δει, μια και μετά το ανέβασμα δεν είναι εξασφαλισμένο, ακόμη και με τα πόδια. Συνήθως τα τετρακίνητα αυτοκίνητα μπορούν να κατέβουν κλίσεις που δεν μπορεί να τις ανέβει κάποιος πεζός . Αν δεν είμαστε πρώτοι στο κατέβασμα, καλό είναι να ακολουθήσουμε τα πατήματα του προηγούμενου. Αν βέβαια έχει αυτοκίνητο πολύ διαφορετικό από το δικό μας, τα πράγματα ίσως να μην είναι τόσο απλά. Είναι πέρα από απαραίτητο να χρησιμοποιούμε τη ζώνη ασφαλείας στο κατέβασμα, αφού στις μεγάλες κλίσεις αυτή μας συγκρατεί και μας αφήνει να συγκεντρωθούμε στην οδήγηση.
Στο κατέβασμα χρησιμοποιούμε πάντα την 1 η σχέση στο κιβώτιο, για να εκμεταλλευόμαστε τον κινητήρα για φρενάρισμα. Ποτέ δεν πατάμε φρένο και συμπλέκτη μαζί. Αν μπλοκάρουν οι τροχοί η κάθοδος γίνεται ανεξέλεγκτη. Κι ο μόνος τρόπος να μην μπλοκάρουν είναι η ροπή που παράγει ο κινητήρας. Ελέγχουμε την ταχύτητα με τον κινητήρα. Αν αυτός δεν φτάνει, πατάμε το φρένο, με σταθερό πόδι, αυξάνοντας γραμμικά την πίεση στο πεντάλ. Αν αυτό προκαλέσει ανεπιθύμητο σβήσιμο του κινητήρα, απλά αφήνουμε το φρένο και αυτός θα πάρει εμπρός.
Σε οριακές καταστάσεις το πίσω μέρος δείχνει μία τάση να γλιστρήσει. Οταν αισθανθείτε τη νευρικότητά του πρέπει να λειτουργήσετε αντίθετα από το ένστικτό σας, να πατήσετε το γκάζι για να αυξηθεί η ταχύτητα και να επανέρθει η ισορροπία.
Οριακές άνοδοι και κάθοδοι είναι καλό να γίνονται με το αυτοκίνητο δεμένο σε κάποιο άλλο αυτοκίνητο ούτως ώστε να ελέγχεται καλύτερα η κίνηση και η ταχύτητά του. Η έλξη με τον εργάτη είναι η καλύτερη λύση.
Β. Πλευρικές κλίσεις.
Κάποιες φορές είναι απαραίτητο να κινηθούμε κάθετα στην πλαγιά , με το αυτοκίνητο να γέρνει στο πλάι του. Καλό είναι να αποφεύγουμε τέτοιες καταστάσεις, αλλά κάτι τέτοιο δεν είναι πάντα εφικτό. Καλό είναι να έχουμε ένα κλισιόμετρο στο αυτοκίνητο για να ελέγχουμε την κλίση και το πόσο κοντά είμαστε στα μέγιστα όρια του αυτοκινήτου μας. Τα ξεφούσκωτα ελαστικά, οι αναρτήσεις με τις μεγάλες διαδρομές και το μεγάλο ύψος είναι παράγοντες που κάνουν την... διαπραγμάτευση με τις πλευρικές κλίσεις ακόμη πιο δύσκολη υπόθεση. Κανόνας δεν υπάρχει για το πώς πρέπει να είναι σχεδιασμένο ένα αυτοκίνητο για να είναι καλύτερο στις πλευρικές κλίσεις. Συνήθως τ ο μικρό απόβαρο και το χαμηλό κέντρο βάρους κάνουν τη διαφορά. Οι σκληρές αναρτήσεις , που περιορίζουν τις ταλαντώσεις, έχουν θετική επίπτωση στην κίνηση υπό καθεστώς μεγάλων πλευρικών κλίσεων.
Το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να εμπιστευτούμε το ενστικτό μας . Για λόγους που έχουν να κάνουν με την ανατομία και τη φυσιολογία του αυτιού μας, του βασικού οργάνου ισορροπίας, μιά κλίση ακόμη και στο 1/3 της μέγιστης επιτρεπόμενης φτάνει ανησυχητική στον εγκέφαλό μας. Αν στην πεζή αναγνώριση η πλαγιά σας φανεί πολύ κεκλιμένη, μην προσπαθήσετε να την περάσετε. Ο φόβος είναι ο χειρότερος εχθρός σε αυτές τις περιπτώσεις.
Τι αποφεύγουμε; Σίγουρα τις γλιστερές επιφάνειες που θα αφήσουν το αυτοκίνητο να γλιστρήσει στο πλάι . Σίγουρα μια πλαγιά με λακκούβες και σαμαράκια που θα κάνουν το αυτοκίνητο να αναπηδήσει και ν' αρχίσει να λικνίζεται. Όλα τα φορτία πρέπει να είναι στερεωμένα, γιατί ο πιθανότερος λόγος ανατροπής είναι η μετακίνηση φορτίου. Αν πρέπει να υπάρχουν επιβάτες στο πέρασμα, καλό θα είναι να κάθονται προς τη πάνω μεριά της πλαγιάς.
Η κίνηση σε πλευρική κλίση απαιτεί σταθερό χέρι και απαλές κινήσεις . Καλύτερα είναι να μην κινούμαστε ακριβώς κάθετα στην κλίση, αλλά σε γωνία προς αυτή, προτιμότερο προς τα επάνω.
Στην περίπτωση που η διαμήκης ευστάθεια του αυτοκινήτου αρχίσει να κλονίζεται, στρέψτε προς τα κάτω το τιμόνι, πατώντας συγχρόνως το γκάζι. Η φυγόκεντρος επιτάχυνση θα βοηθήσει να μην ανατραπεί το αυτοκίνητο.
Γ. Χαντάκια και αναχώματα (νεροφαγώματα).
Από τις βασικότερες δυσκολίες που μπορεί αν συναντήσει κάποιος σε μία εκτός δρόμου εξόρμηση. Με μεγάλη ποικιλία σε βάθος, ύψος και πλάτος. Τα πολύ μικρά μπορεί να μην γίνουν καν αισθητά από ένα καλό τετρακίνητο. Τα υπόλοιπα θα χρειαστούν από μέτρια έως μεγάλη προσπάθεια, ανάλογα με το μέγεθος και την μορφή τους.
Τα χαντάκια αντιμετωπίζονται απλά με το να τα περνάμε υπό γωνία και όχι κατά μέτωπο. Με τον τρόπο αυτό μειώνεται η πιθανότητα να τραυματίσουμε τους προβόλους, αφού τα ελαστικά είναι αυτά που αντιμετωπίζουν πρώτα την απέναντι όχθη. Τι θέλει προσοχή; Το βάθος! Αν είναι μεγάλο, η αρχική πλευρική κλίση μπορεί να πάρει δραματικές διαστάσεις, που μπορούν να οδηγήσουν ακόμη και σε ανατροπή. Αν το αυτοκίνητο δεν έχει μπλοκέ διαφορικό σε έναν από τους δύο άξονες, χρειάζεται λίγη φόρα για τη στιγμή που θα μείνουν στο αέρα δύο τροχοί, ένας από κάθε άξονα. Το κεντρικό διαφορικό θα πρέπει να είναι μπλοκαρισμένο σε ένα τέτοιο πέρασμα. Λίγη προσοχή χρειάζεται και στην έξοδο , μιας και ο πίσω πρόβολος είναι μεγαλύτερος και βρίσκει πιο εύκολα.
Στα αναχώματα η κατάσταση είναι λίγο πιο περίπλοκη. Αν το ανάχωμα είναι οριακό για την γωνία ράμπας του αυτοκινήτου, το περνάμε με σχετική φόρα , πατώντας τέρμα το γκάζι στην κορυφή του, για να σηκωθεί το εμπρός μέρος και να περάσει η κοιλιά. Αν το ανάχωμα είναι πιό κάθετο , τοποθετούμε το αυτοκίνητο παράλληλα με τον άξονα του αναχώματος, στρίβουμε το τιμόνι προς το ανάχωμα για να συναντήσει ο τροχός πρώτος την ανωμαλία και πατάμε αποφασιστικά το γκάζι. Αν στην κορυφή του αναχώματος το αυτοκίνητο έχει αποκτήσει κάποια ταχύτητα, θα περάσουμε με θεαματικό τρόπο ένα δύσκολο εμπόδιο.
